Eritroplakija podrazumeva više patoloških promena sličnih po izgledu, lokalizovanih na spoljašnjoj površini vaginalnog dela grlića materice oko njegovog spoljašnjeg ušća. Njih karakteriše manja ili veća crvenkasta površina koja okružuje spoljašnje ušće grlića, vidljiva golim okom pri vaginalnom pregledu pod ekarterima.
Eritroplakija podrazumeva više patoloških promena sličnih po izgledu, lokalizovanih na spoljašnjoj površini vaginalnog dela grlića materice oko njegovog spoljašnjeg ušća. Njih karakteriše manja ili veća crvenkasta površina koja okružuje spoljašnje ušće grlića, vidljiva golim okom pri vaginalnom pregledu pod ekarterima. Tu spadaju: ektopija, cervicitis, ektropija, erosio vera, kao i rana faza karcinoma grlića materice.
Eritroplakija ili pseudoerozija na grliću materice, u stvari je crvenkasta površina oko spoljašnjeg ušća materice, koje ne predstavlja defekt sluzokože, već zamenu pločasto-slojevitog epitela grlića cilindričnim epitelom endocerviksa.
Grlić materice je donji deo ovog kruškastog organa koji se jednim krajem nalazi ispod pripoja vagine, a drugim krajem iznad pripoja prema korpusu uteri. Deo grlića koji se nalazi u vagini naziva se portio vaginalis, a deo iznad pripoja vagine naziva se portio supravaginalis. Spoljašnja površina vaginalnog dela grlića (portio vaginalis) obložena je pločasto-slojevitim epitelom bez orožavanja, sivkastoružičaste boje. Celom dužinom grlića prolazi cervikalni kanal, vretenastog oblika sa spoljašnjim ušcem koje se otvara u vagini i unutrašnjim ušcem okrenutim prema materičnoj šupljini (cavum uteri). Unutrašnja površina cervikalnig kanala obložena je cilindričnim epitelom sa uzdužnim naborima u kojima se nalaze brojne cervikalne žlezde. One luče sluz alkalne reakcije, kojoj se kod polno zrele žene, zavisno od faze ciklusa, menja količina, gustina i viskozitet. Sluz svojom gustinom predstavlja prepreku za prodiranje patoloških agensa naviše. U slučaju prodora infekcije do cervikalnog kanala, cervikalne žlezde se lako inficiraju, a infekcija se širi dalje ushodno per kontinutatem ili limfnim putem.
Grlić materice je po svom položaju i građi izložen infekciji više od drugih unutrašnjih polnih organa žene. On pri tome služi kao izvesna barijera, a ujedno i kao prenosilac infekcije na gornje delove genitalnog trakta. Unutrašnja površina grlića koja uokviruje cervikalni kanal obložena je jednoslojnim cilindričnim epitelom sa endocervikalnim žlezdama. Sluzokoža endocerviksa, iako trpi izvesne ciklične promene, ne podleže deskvamaciji u toku menstruacije.
Smena cilindričnog i pločastog epitela vrši se kod devojčica i žena posle klimakterijuma tačno na spoljnom ušću grlića materice.
Ektopija grlića materice. Mesto smene epitela nije stalno, već se tokom života u izvesnoj meri pomera. U detinjstvu epitel se smenjuje u nivou spoljašnjeg ušća; u generativnom periodu cilindrični epitel u izvesnoj meri potiskuje pločasti epitel, te dolazi do njegovog izlaska i širenja izvan cervikalnog kanala, odnosno do stvaranja neznatne fiziološke ektopije. Zbog toga treba znati da je ektopija u izvesnoj meri i fiziološka pojava u doba pune polne zrelosti žene, kao posledica hormonske aktivnosti jajnika. Kod žena sa postojećom ektopijom na grliću pri ginekološkom pregledu pomoću ekartera, oko spoljašnjeg ušća zapaža se manja ili veća površina sluzokože svetlocrvene boje. Na spoju pločasto-slojevitog i cilindričnog epitela grlića nalaze se subcilindrične ćelije, iz kojih se pod dejstvom kiselog vaginalnog sekreta vrši indirektna metaplazija cilindričnog u pločasto-slojevit epitel. Tako pločasto-slojevit epitel ponovo pokiiva vaginalni deo grlića materice sve do spoljašnjeg ušća. Ukoliko su ovim procesom metaplazije pločasto-slojevitog epitela pokrivene cervikalne žlezde a njihovi izvodni kanali time zapušeni, retencijom njihovog sadržaja stvaraju se Ovulae Nabothy. U starosti, cilindrični epitel se vraća u cervikalni kanal, a pločasti epitel ponovo pokriva spoljašnju površinu grlića, sve do spoljašnjeg ušća materice, a ponekad se čak malo i uvuče u izlazni deo cervikalnog kanala. Ektopije nema u detinjstvu i u starosti kada su jajnici hormonski inaktivni. Iza svake eritroplakije može da se krije početni karcinom grlića materice, zbog čega lekar u takvim slučajevima uvek mora biti na oprezu.
Ektropija grlića materice. Ektopiji sličan nalaz može biti i kod višerotki zbog izvrtanja unutrašnje površine u porođaju rascepljenog grlića, kada je pogledu izložen cilindrični epitel endocerviksa. Ovde se ne radi o ektopiji već je u pitanju ektropija (izvmutost) grlića materice.
Erozija grlića materice. Pod pravim erozijama podrazumeva se defekt sluzokože na bilo icom mestu, pa i na grliću materice. Takve erozije su veoma retke i obično se u takvim slučajevima radi o nekom specifičnom oboljenju. Osim toga, privremeni defekt sluzokože grlića viđa se ponekad i u akutnoj fazi cervicitisa ili neposredno posle elektrokoagulacije ili krioterapije urađene u terapijske svrhe.
Slična vizuelna slika zapaža se i kod početnog karcinoma grlića materice.
Da bi se postavila blagovremena dijagnoza, svaku ženu pri ginekološkom pregledu treba najpre pregledati pomoću spekuluma, a svaku eritroplakiju na grliću treba shvatiti kao potencijalno malignu.
Prema tome kod eritroplakije treba odgovarajućim sredstvima i metodama (kolposkopija, Papanikolau, biopsija, Schilerova jodna proba) postaviti tačnu dijagnozu otkrivene promene i, što je posebno važno, isključiti postojanje malignog procesa na grliću materice. Ako se sumnja na malignitet i pored korišćenja ovih metoda ne isključi ili ako je eritroplakija još pri prvom pregledu veoma suspektna, treba uzeti isečak sa sumnjivog mesta (ciljana biopsija) i poslati ga na histološki pregled. Tek histološka potvrda maligniteta zahteva opsežne operativne terapijske poduhvate.
Terapija. U lečenju ektopije grlića materice postoje dva elementa, suzbijanje infekcije i obnavljanje pločasto-slojevitog epitela. Protiv infekcije terapija se sprovodi lokalnom primenom antibiotika i sulfonamida, prema antibiogramu cervikalnog brisa. Osim toga, ektopija se odstranjuje kaustičnim sredstvima (Albothyl, srebro nitrat) elektrokoagulacijom ili krioterapijom.
Cilindričan epitel uništava se tuširanjem 5%-nim rastvorom srebro-nitrafa, jednom na pet dana, ukupno šest puta. Vrlo dobri rezultati u lečenju ektopija grlića materice postižu se i lokalnom primenom Albotila, koji se u tečnom stanju koristi za premazivanje ektopije na grliću materice. Premazivanje Albotilom vrši se više puta, sa pauzama od 4 do 5 dana. Ako to ne pruži povoljne rezultate, onda se pristupa elektrokoagulaciji ili krioterapiji. I elektrokoagulacija i krioterapija su bezbolne.
Kod vrlo upornih ektopija i ektropija može se sa uspehom sprovesti operativno opsecanje i odstranjivanje sluzokože sa cilindričnim epitelom oko spoljnog ušća materice (konizacija). Operativno lečenje naročito se preporučuje kada pored ektopije ili ektropije postoji hipertrofija ili deformacija grlića.
Kod izraženog ektropiona, potrebna je operativna rekonstrukcija hipertrofičnog grlića, a kod malignog nalaza na grliću zavisno od stadijuma bolesti: konizacija ili amputacija grlića ili radikalna histerektomija.