Degenerativne bolesti zglobova nastanu zbog degenerativnog procesa na zglobnoj hrskavici. U biti je posrijedi brzo trošenje hrskavice, a uzrok može biti preveliko opterećenje normalne hrskavice ili je hrskavica zbog metaboličkih smetnji promenila osnovne osobine, pa se pojačano troši već kod normalnog opterećenja. Zbog trošenja sitni dijelovi hrskavice prouzrokuju u zglobu zapalenjsku reakciju. Ta je uzrok bolova, hiperemije, zadebljanja zglobne čahure i bujanja nove hrskavice i osteofita.
Po mnogim autorima, artroze se dijele na primarne, gde degenerativni proces počinje na anatomski normalnom zglobu i na sekundarne, gde do degeneracije hrskavice dolazi na anatomski promenjenom nenormalnom, prethodno oštećenom zglobu.
Tako sekundarne artroze nastaju po nedovoljno izlečenom iščašenju kuka, po Perthesovoj bolesti, po intraartikularnom prijelomu, po kroničnom zapalenju zgloba i slično. Artroze se razviju uglavnom na opterećenim zglobovima donjih ekstremiteta, većinom u drugom životnom dobu. Žene su češće pogođene nego muškarci, a od zglobova najčešće kuk i koleno.
Artroza kuka (Arthrosis deformans articuli coxae)
Klinički znaci.
Glavni simptomi su bolovi, ograničena pokretljivost i šepanje. Bolovi su najveći kod prvih koraka. Ponovno se pojačaju nakon dužeg hodanja. Sa progresom bolesti bolovi postaju jači, smanji se pokretljivost, pojave se kontrakture i smanji sposobnost hoda. Bolovi u mirovanju i tokom noći znak su jačeg zapalenja u zglobu. U dijagnostici najviše podataka o stepenu promena daje nam rendgenski snimak .
Tretman.
Kod sekundarnih preartroza je iznimno važna preventiva. Dobro, pravilno liječenje L.c.c.,
Perthesove bolesti, epifizeoliza sa eliminacijom rezidualnih displazija, kao i izbor pravilnog radnog mesta puno znače za sudbinu liječenog kuka. I kod prvih simptoma nastupajuće artroze moguće je ili preventivnim operacijama femura (korektivne osteotomije), operacijama na acetabulu ( po Chiariju, po Ganzu i drugima) ili promenom radnog mesta usporiti razvoj artroze.
Kod postojeće artroze je moguće smanjiti poteškoće i smanjiti inflamaciju u zglobu nesteroidnim antireumaticima, upotrebom štaka, smanjenjem aktivnosti i fizioterapijom.
Kod uznapredovalih artroza, sa kontrakturama, bolnom i smanjenom pokretljivošću dolazi u obzir operativna terapija. Kod unilateralnog procesa i mladih ljudi daje dobar, trajan rezultat artrodeza kuka.
U kasnijim godinama i kod bilateralnih artroza daje najbole rezultate nadomeštanje obolelih zglobova veštačkim. S obzirom na fiksaciju u kost razlikujemo cementne i bescementne totalne endoproteze (TEP) kuka.
Prednost cementnih TEP je u tome da se bolesnik može već dan posle operacije opterećivati. Današnje TEP su od savršenog materijala, pa uopšte nije problem trajnost proteze, nego trajnost fiksacije u kost (rasklimavanje). Taj problem pokuša se riješiti bescementnim protezama sa veštački povećanom površinom.
Artroze kolena (Arthrosis deformans articuli genus)
Uzroci.
Artroze kolena su najčešće kod žena. Uzrok su ili nepravilna opterećenja zbog valgusnih deformacija, posledice lezije meniskusa i ligamenata, zglobni prelomi, hondromalacije, kronična zapalenja.
Klinički znaci.
Bolovi u zglobu, oticanje, krepitacije, izliv, progredijentna deformacija (varusna ili valgusna), smanjena pokretljivost, kontrakture. U dijagnostici je osim kliničkog pregleda najvažniji rendgenografski snimak.
Tretman.
I za koleni zglob važi da je moguće artrozu često spriječiti ili barem odgoditi njen nastanak. Kod osovinskih anomalija su indicirane rane korektivne osteotomije. Isto tako je u preventivnom smislu korisno pravovremeno i efikasno liječenje povreda.
Kod početne artroze su opet korisne operacije koje poboljšavaju uslove opterećenja u zglobu ili koje riješavaju neke posttraumatske posledice. I tu je važan izbor pravog radnog mesta, odnosno rasterećenje zgloba.
Za smanjenje upalne reakcije propišemo medikamentnu i fizikalnu terapiju. Kod uznapredovalih artroza je indicirana operativna terapija.
U njoj ne smemo zaboraviti artrodezu kolena (jednostrano). Za zemljoradnika može biti to i najbole rješenje. Ponekad dolazi u obzir sinovektomija sa odstranjenjem osteofita i priraslica (toaleta zgloba). Dobre rezultate daju korektivne osteotomije tibije u blizini zgloba i kod razvijenih artroza.
Kod artroze reumatičara i kod teških promena postignemo dobre rezultate sa TEP kolena. Primenjuju se cementni i bescementni tipovi TEP kolena, sa očuvanim unakrsnim ligamentima i bez njih, sa osovinom i klizajuče, sa zamenom čitavog zgloba ili samo polovine. Uspješnost artroplastike kolena je jednaka kao kod kukova.