Karcinom debelog creva je jedna od najčešćíh malignih bolesti našeg vremena, sa oko 1.8 miliona novobolelih u svetu svake godine, što čini oko 10% svih obolevanja od malignih tumora. U našoj zemlji procenjuje se da ima oko 4500-5000 novobolelih svake godine. Godišnje u Srbiji umire više od 3000 ljudi od ove bolesti, što rangira ovu bolest kao drugi vodeći uzrok smrtnosti od malignih tumora kod žena, a treći kod muškaraca i čini je socijalno-medicinskim problemom.
I od karcinoma debelog creva najčešće obolevaju stariji, posle 70.godine života, ali u poslednjoj deceniji je jasan trend sve većeg oboljevanja i kod mladih, mlađih od 40 godina. Pokazano je da ovde dob može biti prognostički faktor, odnosno da dob obolelih ispod 40 godina ima uticaja na agresivniju formu bolesti i kraće ukupno preživljavanje. Poseban problem, kod nas i u svetu, predstavlja veliki procenat obolelih sa metastatskom bolešću u vreme postavljanja dijagnoze i to najčešće u jetri, kod oko 25% obolelih.
Dok kod najranijih stadijuma bolesti petogodišnje preživljavanje iznosi i preko 90%, kod inicijalno metastatskih formi ono iznosi oko 10-15% obolelih.
Predpostavljeni uzroci i doprinoseći faktori za oboljevanje od karcinoma debelog creva su, osim dobi pacijenta, porodična istorija karcinoma debelog creva, zapaljenske hronične bolesti ovog organa, dugotrajni unos alkohola, crvenog i pečenog mesa, pušenje, gojaznost osobe, manjak fizičke aktivnosti.
Najčešći simptomi na koje treba obratiti pažnju su promene u pražnjenju creva koje traju više dana i nedelja, smena dijareje i opstipacije, promene u konzistenciji stolice, osećaj nepotpunog pražnjenja creva, krvarenje iz debelog creva, malokrvnost, bolovi u stomaku, i neki opšti simptomi kao slabost i umor, te gubitak telesne težine bolesnika. Slični simptomi mogu se javiti i kod drugih oboljenja debelog creva, najcešće kod hemoroida, infekcija, postojanja iritabilnog kolona ili inflamatorne bolesti creva.
Rasprostranjeni karcinom debelog creva
Masovnost ove bolesti, sklonost pacijenata da zanemare pojavu navedenih i sličnih simptoma, kao i značaj ranog otkrivanja za značajno bolji ishod bolesti bili su vodeći razlozi za uvodjenje programa skrininga, sprečavanja i ranog otkrivanja karcinoma debelog creva, u mnogim zemljama. Ovaj program se sprovodi i kod muške i kod ženske populacije u Srbiji, starosti 50-74 godine. Preventivni pregledi obuhvataju imunohemijski test za rano otkrivanje skrivene krvi u stolici i kolonoskopske preglede koje vrše gastroenterolozi. Ne može se dovoljno naglasiti značaj otkrivanja bolesti u ranom stadijumu kada je izlečenje gotovo izvesno, ili uklanjanja polipa čime se aktivno radi na sprečavanju nastanka malignih tumora u debelom crevu.
Sa druge strane su bolesnici koji imaju metastaze u vreme postavljanja dijagnoze. Do polovine operisanih od ovog tumora razviće u godinama posle hiruškog lečenja metastatsku bolest, najpre u jetri. I opet, što se ranije bolest otkrije, hiruško lečenje je manje opsežno, i sa više izgleda za dugotrajno preživljavnaje i izlečenje. Molekularna biologija nam danas pomaže da odredimo ključne poznate parametre biologije tumora, odnosno da odredimo molekularne biomarkere koji imaju mogućnost predvidjanja odgovora na hemioterapiju ili čak u pogledu prognoze bolesti. Ovim savremenim biomarkerima dopunjuje se slika bolesti i sagledavaju mogućnosti pacijenta da odgovori na lečenje.
Terapijsku strategiju odredjuje multidisciplinarni tim lekara, sastavljen najpre od onkološkog hirurga, internističkog i radijacionog onkologa, a tu su i patolog, radiolog i druge specijalnosti po potrebi. Već je rečeno da se radi o skoro pet hiljada obolelih svake godine, ali veliki procenat ovih bolesnika se uspešno operiše i nastavlja da živi manje ili više uobičajeno. Veliki je, medjutim, i broj onih koji se svake godine dijagnostikuju u metastatskom stadijumu bolesti, bilo da je to prva prezentacija bolesti, ili su predhodno bili operisani.
Savremeno Lečenje
Savremeno lečenje metastatskog karcinoma debelog creva podrazumeva primenu citotoksične hemioterapije I bioloških agenasa, prema predhodno sprovedenim molekularnim testovima. Ovako koncipirano i primenjeno odmah, u prvoj liniji, ovo lečenje ima najviše uspeha. Savremeni hemioterapijski režimi su srednje preživljavanje produžili do 20 meseci, a sa uvodjenjem biološke terapije ono je danas i preko 30 meseci.
Na svima nama je da učinimo dodatni napor, da poboljšamo ukupnu sliku karcinoma debelog creva u našoj zemlji: pacijenti da redovno prijavljuju lekaru svoje tegobe I učestvuju u skrining programima, lekari da na najbolji način leče svoje pacijente, prikazujući ih multidisciplinarnim konzilijumima, RFZO da nastavi sa uvodjenjem inovativnih I svih drugih veoma vrednih lekova na Listu lekova. Samo ovakvi sinhronizovani napori popraviće ukupne rezultate otkrivanja I lečenja karcinoma debelog creva u našoj zemlji.
Dr Davorin Radosavljević, direktor medikalne onkologije na Institutu za onkologiju i radiologiju Srbije
