Variksi jednjaka predstavljaju proširene variksima u fomiksu i proksimalnom delu venske sudove. Najčešće su lokalizovani u korpusa želuca, ređe u gomjem delu jeddistalnoj trećini jednjaka, često udruženi sa njaka (kod opstrukcije jednjačnih vena u medijastinumu), obično zmijolikog izgleda ili .u obliku „nanizanih perli“ različitog stepena proširenja (I-IH/IV stepena).
Variksi jednjaka predstavljaju proširene variksima u fomiksu i proksimalnom delu venske sudove. Najčešće su lokalizovani u korpusa želuca, ređe u gomjem delu jeddistalnoj trećini jednjaka, često udruženi sa njaka (kod opstrukcije jednjačnih vena u medijastinumu), obično zmijolikog izgleda ili .u obliku „nanizanih perli“ različitog stepena proširenja (I-IH/IV stepena).
Etiopatogeneza. Najčešći uzrok varikoziteta vena jednjaka je povišen pritisak u sistemu portne vene: u prehepatičnom (tromboze ili ekstralumenska kompresija v. portae ili v. linealis), intrahepatičnom (razni oblici ciroze jetre, akutni hepatitis, jače izražena steatoza jetre i dr.) i posthepatičnom prostoru (Budd-Chiari sinđrom, insuficijencija desnog srca, konstriktivni perikarditis, tromboze v. cave inferior i dr.).
Klinička slika. Kliničko ispoljavanje prisutnih variksa u jednjaku zavisi od stepena njihove izraženosti. U početnom periodu njihovog razvoja obično nedostaju kliničke pojave (moguća prolazna disfagija lakog stepena). U kasnijoj fazi kada su variksi izraženiji (III stepen), pored stalne disfagije češće se javlja i krvarenje (jačeg stepena), a nekada i abudantno sa iskrvarenjem (20-30%).
Dijagnoza. U dijagnozi variksa jednjaka, ezofagoskopija ima primaran značaj (variksi se mogu uočiti i u najranijoj fazi razvoja I stepen). Pored dijagnostičkog, fiberezofagoskopija ima i terapijski značaj, sa mogućnošću hemostaze krvarećih variksa primenom transendoskopske injekcione sklerozacije variksa (EIS).
Radiološka dijagnostika ima značaja kada se uočavaju ovalni defekti, oštrih ivica, u nizu u vidu stubića ili isprekidani, nalik na nisku bisera.
Splenoportografija se koristi radi radiološkog prikaza portne vene i njenih konstitutivnih grana uz mogućnost manometrijskog merenja portnog pritiska.
Transumbikalna portografija (kontrast se uvodi kateterom u umbikalnu venu)pruža mogućnost uočavanja vene jetre, slezine i
creva a izvodi se kod bolesnika kod kojih je izvršena splenektćmija. Ova metoda je korisna i u ranom otkrivanju variksa jednjaka.
Perkutana transhepatična portografija, kao radiološka metoda koristi se u dijagnozi submukoznih variksa jednjaka.
Primena dopler ultrazvuka u dijagnozi portne hipertenzije i variksa jednjaka je korisna i savremena dijagnostička metoda.
Komplikacije. Obilno i iznenadno krvarenjeizvariksajednjaka(in/IV stepen)je veoma ozbiljna, u visokom procentu po život opasna komplikacija (oko 50% pacijenata umire.) Ova komplikacija zahteva hitnu dijagnostiku (urgentnu endoskopiju) i lečenje (transendoskopsku injekcionu ili hirurško-operativnu hemostazu).
Prognoza kod bolesnika sa ponovljenim krvarenjimajednjaka je loša.
Lečenje. Kao palijativna terapija u lečenju variksa jednjaka koji krvare primenjuje se Sengstaken-Blakemorova sonda (kada se iz opravdanih razloga ne može primeniti transendoskopska hemostaza).
U toku interventne endoskopije i pre hirurške hemostaze hitno se bolesniku ordiniraju transfuzije krvi, antagonist H2 receptora histamina u infiiziji, vitamin K i dr. a radi lečenja hemoragijskog šoka.
U preventivne svrhe (od prvog ih ponovljenog krvarenja), kod jače izraženih variksa (m/IV stepen) koristi se endoskopska injekciona sklerozacija (EIS). Kao sklerozantno sredstvo najčešće se koristi 1-3%-tni Aetosxysclerol, zatim 5%tni Ethanolamine oleate, 95%tni Ethanol i dr. koji se transendoskopski ubrizgavaju intravariksno i/ili paravariksno. Hirurške metode koje se sprovode su: porto-kavalni i spleno-renalni šant, splenektomija (radi regulisanja hipersplenizma i portne hipertenzije) i dr.