Kada posumnjati na rak debelog creva?

Rak debelog creva je drugi uzrok smrt odmah posle bolesti srca, a treći najčešći karcinom kod muškaraca, posle karcinoma pluća i prostate dok je kod žena na drugom mestu odmah posle karcinoma dojke (1).  Na žalost, dugo vreme se bolest razvija bez simptoma, za sada sa još nejasnimuzrocima, te se dijagnoza postavlja realativno kasno sa nezadovoljavajućim rezultatima lečenja i visokom smrtnošću. U rizične faktore za nastanak raka debelog crevaspadaju: životna dob, pol, porodična anamneza, ishrana bogata „crvenim „ mesom ali smanjenim unosom voća i povrća, gojaznost, konzumacija alkohola i pušenje, upalne bolesti creva  (ulcerozni kolitis i Kronova bolest), šećerna bolest(2). 

Što se tiče simptomatologije raka debelog creva ona zavisi od mesta gde se tumor nalazi, tako da tumori sa desne strane debelog creva ne dovode često do potpunog zastoja stolice i vetrova jer je širina debelog creva sa desne strane veća nego sa leve, a i sama stolica koja iz tankog dolazi u debelo creva je tečnija. Tumori sa desne strane se često otkivanju i do 2 godine od početka prvih simptoma, a najćeše tegobe koje imaju ovi bolesnici su slabost, malaksalost i brzo zamaranje koji nastaju zbog malokrvnosti (usled dugotrajnog nevidljivog kravarenja iz tumora).

Širina leve polovine debelog creva je manja, a tumori rastu prema unutra i sužavaju lumen (šupljinu) debelog creva. Kod ovih bolesnika često se javlja bol nakon uzimanja hrane, promene u ritmu pražnjenja stolice,  kao i nadimanje. Krvave stolice sa svežom krvi oko stolice ukazuju na tumor koji se nalazi bliže izlaznom delu debelog creva, a što je krv svetlija to je tumor bliže izlaznog dela. Promene lokalizovane u završnom delu debelog creva osim krvavih stolica dovode i do pojave prolivastih stolica, zatvora kao i lažnih poziva na stolicu. Navedeni simptomi nisu specifični za kolorektalni karcinom, već mogu biti posledica i drugih stanja i oboljenja. Zato je važno da se prilikom pojave ovih  simptoma javite vašem lekaru.

Smatra se da je rakdebelogcrevaboleststariježivotnedobi sa porastomincidencijeu 6-7. deceniji života ali je važno znati da se  javlja  i u mladjem životnom dobu. Važno je napomenuti da je trend incidencijije CRC za uzrast ispod 50 godina u stalnom porastu dok je za populciju iznad 50 godina trend incidencije u padu(3,4). Takodje, CRC se u mladjem uzrastu najčešće dijagnostikuje već u uznapredovalom stadijumu bolesti kada su prisutne metastaze. Kolorektalni karcinom je na prvom mestu učestalosti od svih karcinoma za uzrast ispod 50 godina kod muškaraca, tako da moramobiti svesni ovog problema i to ne ne samo mi lekari već da treba da bude upoznata i opšta populacija preko elektronskih i pisanih medija da to nije isključivo bolest starije životne dobi.

Obradom podataka iz elektronske baze Instituta za Onkologiju Vojvodine od 01.01.2015. godine do 01.01.2019. broj novodijagnostikovanih pacijenata sarakom debelog creva je 2861, što je  prosečno oko 700 slučajeva godišnje  a od tog broja 257 (8,9%) su osobe mladje od 50 godina a 66 njih (2,3%) je bilo mlađe od 40 godina u momentu postavljanja dijagnoze. Interesantan podatak da je karcinom debelog creva u mladjem uzrastu bio češći kod pripadnica ženske populacije dok je u starijoj populaciji iznad 50 godina bio češći kod muškaraca, što je bila statistički značajna razlika. Što se tiče lokalizacije tumora, 80% je bila lokalizovano u levoj polovini kolona dok je 20% bila lokalizacija tumora u desnoj polovini debelog creva.

Uporedjujući naše podatke sa podacima iz literature, incidencija raka debelog creva u uzrastu ispod 50 godina je praktično ista kao i u drugim delovima sveta. Poznate su nasledni oblici karcinoma debelog creva kao što su Familijarna Adenomatozna polipoza (FAP) kao i Hereditarni nepolipozni kolorektalni karcinomr (HNPCC) ili Lynch-ov sindrom (5). Rezultati govore da oko 16% raka debelog creva spada u grupu naslednih sindroma, dok se oko 14%  javlja u familijama u kojema je već neko od članova imao rak debelog creva i u oko 20% sa podacima o prisutvu polipa kod nekog od članova familije. Ostalih 50% nastalih karcinima debelog creva nemaju podatke o porodičnoj ili ličnoj anamnezi karcinoma ili polipa debelog creva (6).Upravo zbog toga najvažnija gastroenterološka i onkološka udruženja su dali svoje smernice-vodiče kada, kome i koliko često treba raditi endoskopski pregled debelog creva. Američko udruženje za rak je 2018. godine izdalo nove smernice da svi ljudi za prosečnim rizikom za nastanakrakadebelogcrevatreba da budu podvrgnuti skriningu sa 45 godina života umesto 50 kako je ranije bilo predloženo(7,8). Zato naš cilj kao lekara bi bio da otkrijemo koji pojedinac je pod većim rizikom za nastanak raka debelog creva odnosno da identifikujemo grupe koje su pogodne za rani skrining i detekciju karcinoma.  Skrining uključuje test na okultno krvarenje (FOBT), digitorektalni pregledkao ikolonoskopiju. Nažalost, tužna je realnost da tek svaki treći pacijent sa pozitivnim testom na okultno krvarenje dođe na pregled debelog creva-kolonoskopiju. Pregled stolice na skriveno krvarenje   se zasniva na tome da se na površini promena (karcinoma ili polipa) nalaze osetljivi krvni sudovi koji krvare, te je i 2 ml krvi dovoljno da se u stolici otkriju tragovi krvi koji se okom ne mogu primetiti. S obzirom na mogućnost pojave lažno negativnognalaza, ovaj test treba raditi jednom godišnje kod osoba starijih od 50 godina. Kolonoskopija u ranom otkivanju raka debelog creva je rezervisana za one osobe koje imaju pozitivan FOBT, kao i one sa povećanim rizikom. 

Kolonoskopija je metoda kojom se aparat sa kamerom uvlači kroz čmar i na monitoru pregleda unutrašnjost debelog creva i uzima uzorak za analizu sa promena ukoliko se nađu. 

Poštovani čitaoci jako je važno da svaki čovek osluškuje svoje telo,  da prati svaku promenu u režimu ishrane, pojavu iznenadnog nadimanja i bola u trbuhu, gubitka na telesnoj masi, jer ovi simptomi su dosta nespecifični dok  promene u ritmu pražnjenja, pojavu krvi ili sluzi u stolici su dosta značajni simptomi koji bude sumnju na krvarenje iz digestivne cevi koja zahteva pregled debelog creva iznutra- endoskopskim pregledom.

Literatura

1. Ferlay J, Shin HR, Bray F, Forman D Matherts C, Parkin DM, GLOBOCAN 2008, Cancer Incidence and Mortality Worldwide: IARC CancerBase No. 10 (Internet). ( Online); 2010 Available from http://globocan.iarc.fr
2. Garcia-Rodriguez LA, Huerta Alvarez C. American Cancer Society Colorectal Cancer Facts and Figures.  Epidemiology, 2001; 12 (1):88-93
3. Rebecca L. Siegel, Ahmedin Jemal, and Elizabeth M Ward. Increase in Incidence of Colorectal Cancer Among Young Men and Women in the United States. Cancer Epidemiol, Biomarkers & Prevention, June 2009.
4. Joanne P Young, Aung Ko Wing, Christophe Rosthy, Ingrid Flight, David Roder, Graeme P Young, Oliver Frank, Graeme K Suthers, Peter J Hewett et al. Rising Incidence of early onset colorectal cancer in Australia over two decades: Report and Review. JGH. Doi 10 11111/jgh12792
5. Calvert PM, Frucht H. The genetics of colorectal Cancer. Ann. Intern. Med.2002;137:603-612
6. Umar A, Boland CR Terdiman JP, et al. Revised Bethesda Guidelines for Hereditary nonpolzposis colorectal cancer (Lunch syndrome) and microsatelite instability. J Natlcancwer Inst. 2004;96:261
7. Andrew M.D. Wolf MD, Elizabeth T.H. Fontham MPH, DrPH, Timothz R. Curch, PhD, Cristopher R. Flowers MD,  Camen E. Guerra MD et all. Colorectal Cancer Screening for Everage Risk Adults: 2018 Guidline Update Freom the American Cancer Society: CA Cancer J Clin. 2018,68: 250-281
8. Djenaba A.  Joseph, MD, MPH,  Reinier G.S. Meester Msc, Ann G. Zauber  PhD, Diane L. Manninen PhD, Linda Winges MA et all. Colorectal Cancer Screening: Estimated Future Colonoscopy Need and Current Volume and Capacity.Cancer.2016;122:2479-86