Strano telo u disajnim putevima se najčešće dešava kod dece, u uzrastu do tri godine. Može se javiti i kod odraslih, ali ređe. Ukoliko se desi kod odraslih osoba, to je najčešće kod psihijatrijskih pacijenata, pacijenata sa bulimijom, demencijom… Ipak, ne treba isključiti mogućnost ni zadesnog udisanja stranog tela, koje se može desiti bilo kome.
Problem sa udisanjem stranog tela jeste da postoji mogućnost nastanka ponovljenih plućnih infekcija, kolapsa plućnog krila ili nastanka trajnih, ireverzibilnih proširenja disajnih puteva, odnosno bronhiektazija.
Ukoliko strano telo ostane duže vreme u disajnom putu, može dovesti do nastanka apscesa ždrela, što može dovesti do dodatnog suženja disajnog puta. Osim toga, strano telo može dovesti do grča larinksa, što doprinosi razvoju blokade protoku vazduha.
Strana tela koja su najčešće udahnuta su organske prirode – grašak, pasulj, kikiriki, ređe neorganske- igračke, dugmad. Problem sa organskim stranim telima je što oni upijaju tečnost i bubre, dovodeći do dodatne opstrukcije disajnog puta. Ukoliko je strano telo oštro, može dovesti i do probijanja zida disajnog puta. U većini slučajeva, strana tela se nalaze u desnom bronhu.
Klinička slika
U kliničkoj slici se javljaju tri faze. Prva se karakteriše kašljanjem i gušenjem. U drugoj fazi, strano telo zauzme svoje mesto, iscrpe se refleksi disajnog puta, i nastupa asimptomatska faza. U trećoj fazi se javljaju simptomi koji nastaju usled razvoja komplikacija – upala pluća, kolaps plućnog krila, apsces, groznica.
Tipični simptomi i znaci kod opstrukcije disajnog puta su otežano disanje, kašalj, zvižduci, plavičasta prebojenost kože, stridor (zviždanje visokih tonova).
Za postavljanje dijagnoze, najveći značaj imaju anamneza i klinička slika. Na radiografijama, retko kada su prisutni direktni znaci prisustva stranog tela. Zlatni standard za postavljanje dijagnoze, a ujedno i lečenje jeste rigidna bronhoskopija u opštoj anesteziji.
Terapija za strano telo u disajnim putevima
Suština terapijskog postupka jeste ekstrakcija, odnosno vađenje stranog tela, uz održavanje adekvatnog disanja. U prehospitalnom tretmanu, mogu se koristiti jednostavne i neinvazivne metode, koje neće dovesti do pomeranja stranog tela i samim tim pogoršanja stanja pacijenta. Ukoliko se strano telo vidi u usnoj duplji, može se pristupiti vađenju. Ukoliko ne, ne preporučuje se vađenje jer može doći do potiskivanja u dalje disajne puteve. Može se takođe pokušati sa tim da pacijent sam strano telo u disajnim putevima izbaci, i to korišćenjem različitih manevara. Oni se razlikuju u zavisnosti od toga da li je pacijent svestan ili ne.
Svesne pacijente treba ohrabrivati da kašlju. Ukoliko je kašalj neefikasan, primenjuju se tzv spoljašnji manevri:
- Hajmlihov manevar– pacijentu je neophodno prići sa leđa, obuhvatiti ga rukama ispod grudne kosti i primeniti udarac u taj predeo, tako što se jedna šaka skupi u pesnicu, drugom se pesnica obuhvati i potom se napravi udarac. Ne treba se primenjivati kod dece mlađe od godinu dana. Ukoliko je osoba koja se guši sama, može iskoristiti naslon od stolice za udarac u taj predeo, presavijanjem sebe preko iste
- Udarac po leđima – jednom rukom pridržavati grudni koš, drugom rukom, tačnije korenom dlana odsečno udariti u leđa pacijenta i to između lopatica
- Kod gojaznih, ili kod trudica, vrši se pritisak na grudnu kost
- Za odojčad, primenjuje se lupkanje po leđima ili sternum odojčeta
Ovim manevrima se povećava pritisak u grudnoj duplji, što omogućava izbacivanje stranog tela. Svakako, nepravilno izvedeni manevri mogu dovesti do komplikacija.
Ukoliko je osoba bez svesti, postavlja se u ležeći položaj i primenjuje se dvostruki ili trostruki manevar. Dvostruki manevar se izvodi podizanjem brade sa dva prsta jedne ruke, uz istovremeni pritisak druge ruke na čelo. Trostruki manevar podrazumeva zabacivanje glave, otvaranje usta i povlačenje donje vilice prema napred.
Ukoliko primenjeni manevri nisu doveli do uklanjanja stranog tela, pacijenta hitno transportovati u bolnicu. Nakon uklanjanja stranog tela, neophodna je opservacija pacijenta.
„Strano telo u disajnim putevima“
Dr Milica Bojanić