COVID-19 je oboljenje uzrokovano novim sojem virusa korone – SARS-CoV2, trenutno u centru pažnje velikog broja zemalja sveta, s obzirom na to da je za veoma kratki vremenski period ovaj virus uzrokovao globalnu pandemiju. Generalni direktor Svetske zdravstvene organizacije (SZO) proglašava 30. januara 2020. godine epidemiju za javnozdravstvenu pretnju od međunarodnog značaja, a 11. marta 2020. godine i pandemiju COVID-19.
COVID-19 je oboljenje uzrokovano novim sojem virusa korone – SARS-CoV2, trenutno u centru pažnje velikog broja zemalja sveta, s obzirom na to da je za veoma kratki vremenski period ovaj virus uzrokovao globalnu pandemiju. Generalni direktor Svetske zdravstvene organizacije (SZO) proglašava 30. januara 2020. godine epidemiju za javnozdravstvenu pretnju od međunarodnog značaja, a 11. marta 2020. godine i pandemiju COVID-19.
Istraživanja, vršena u hodu sa samom borbom protiv virusa, pokazala su da je glavni vid transmisije virusa sa čoveka na čoveka, bilo da je u pitanju direktni kontakt sa respiratornim ekskretima zaražene osobe ili sa predmetima gde se prethodno virus zadržao, dospevši na te površine takođe putem eksreta zaražene osobe.
Kao glavna mera suzbijanja bolesti ovim lako prenosivim infektivnim agensom pokazala se prevencija, te je širom sveta, između ostalog, uvedeno vanredno stanje sa ograničenim kretanjem i uvođenjem policijskog časa.
Postavlja se pitanje, kakvu ulogu imaju životinje u prenosu i obolevanju od ovog virusa?
U 21. veku ljubimci uzimaju sve značajniju ulogu u porodicama. Oni praktično postaju ravnopravni sa čovekom, deleći sa njim životni prostor, te sve češće možemo videti porodice koji žive sa ljubimcima po svojim stanovima i kućama.
Da li životinje mogu da obole od COVID-19?
Životinje mogu biti pozitivne na SARS-CoV 2. Laboratorijski je potvrđeno prisustvo koronavirusa kod nekoliko domaćih životinja, čiji su vlasnici takođe bili pozitivni na SARS-CoV2. Psi nisu ispoljavali kliničke znake bolesti, dok je kod jedne mačke registrovana afekcija digestivnog sistema, koja se manifestovala u vidu povraćanja. Kod jednog psa, koji je nakon dva negativna testa na SARS-CoV2 otpušten iz karantina, nakon tri dana došlo je do smrtnog ishoda. Međutim, s obzirom na to da je pas bio star 17 godina, sa brojnim komorbiditetima, a vlasnik odbio postmortalnu analizu, ne može da se donese validan zaključak da li je virus korone imao ikakav uticaj na nastupanje letalnog ishoda.
Dosadašnja preliminarna istraživanja ukazuju da su mačke najpodložnije novom virusu, kao i to da one mogu ispoljavati kliničke znake infekcije. U laboratorijskim uslovima, detektovan je i prenos virusa sa zaražene mačke na druge mačke. Kod pasa je takođe detektovana izvesna podložnost, međutim kliničko ispoljavanje bolesti je bilo oskudno ili nije detektovano. Po dosadašnjim istraživanjima, domaće životinje poput živine i svinja nisu podložne infekciji.
S obzirom da je prisustvo virusa u nekim slučajevima dokazano kod pasa i mačaka, da li to znači da virus može biti prenet sa zaražene životinje na čoveka?
Iako je prisustvo virusa dokazano u prethodno navedenim slučajevima, dosadašnja istraživanja pokazuju da životinje nemaju značajnu ulogu u prenosu infekcije na ljude i širenju infekcije. U svim prijavljenim slučajevima pokazano je da su životinje bile u kontaktu sa zaraženom osobom, te je verovatnije da se radi o prenosu sa zaražene osobe na životinju. Takođe, nema podataka da virusi (uključujuči i SARS-CoV2) mogu biti preneti sa dlake i kože životinja na čoveka. Najznačajniji put prenosa, po dosad objavljenoj naučnoj literaturi,predstavlja transmisija sa čoveka na čoveka.
Kako postupati sa životinjama, pogotovo kućnim ljubimcima koji se čuvaju u kući/stanu?
Dok se sa sigurnošću ne utvrdi uloga životinja u prenošenju SARS-CoV2, važno je ponašati se prema njima kao prema potencijalnim prenosiocima virusa, te tako i postupati.
Centar za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC) predlaže poštovanje sledećih mera:
1. Ukoliko osoba unutar domaćinstva oboli, izolovati tu osobu od svih ostalih u domaćinstvu, uključujući i ljubimce.
2. Držati mačke unutar kuće/stana koliko je to moguće (s obzirom na njihovu slobodniju prirodu kretanja u odnosu na pse), a pse (kojima je neophodna šetnja i tokom vanrednog stanja) držati na povocu tokom šetanja, održavajući preporučeno odstojanje od drugih životinja i čoveka, minimum 2 metra.
3. Izbegavati parkove za pse i ostala javna mesta sa velikim brojem ljudi i životinja.
Održavajte higijenu Vašeg ljubimca nakon svakog izvođenja pranjem njuške toplom vodom i šapa toplom vodom i šamponom za pse.
Ograničite kontakt Vašeg ljubimca sa drugim životinjama i ljudima.
Posle svakog kontakta sa životinjom perite ruke toplom vodom i sapunom.
Šta činiti ukoliko je vlasnik ljubimca zaražen SARS-CoV2?
Ukoliko se vlasnik ljubimca zarazi virusom korone, CDS predlaže prekid kontakta između zaraženog čoveka i životinje, prepuštanje brige o ljubimcu drugom članu porodice, a ukoliko to nije moguće nošenje zaštitne maske i detaljno pranje ruku pre i nakon kontakta sa ljubimcem.
Ukoliko postoji potreba za veterinarskom uslugom, to ne bi trebalo da čini osoba obolela od SARS-CoV2 da bi se sprečilo dalje prenošenje infekcije na osoblje veterinarske klinike.
Najbolje je kontaktirati veterinara ukoliko primetite da Vaš ljubimac ispoljava znake infekcije SARS-CoV2 ili ima bilo kakav drugi zdravstveni problem.
U svakom slučaju, Svetska organizacija za zdravlje životinja (OIE) naglašava da, pored svih mera koje možemo učiniti kako bismo zaštitili sebe i naše najbliže, ne zaboravimo na negu naših ljubimaca. Trenutna naučna saznanja sa sigurnošću potvrđuju samo transmisiju virusa između ljudi. Trenutno nema dokaza o značajnoj ulozi životinja u prenosu bolesti. U tom smislu, ne postoji opravdanje za preduzimanje mera protiv životinja, kojima bi njihova dobrobit mogla da bude ugrožena na bilo koji način.
dr Teodora Jovanović
Literatura
1. Rothan HA, Byrareddy SN. The epidemiology and pathogenesis of coronavirus disease (COVID-19) outbreak [Internet]. Journal of Autoimmunity. Academic Press; 2020. Available from: ://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0896841120300469
2. World Health Organisation. Rolling updates on coronavirus disease (COVID-19). Available at: ://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/events-as-they-happen
3. World Health Organisation. Coronavirus disease (COVID-19) technical guidance: Infection prevention and control / WASH. Available at: ://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/infection-prevention-and-control
4. Medical News Today. COVID-19 and pets: What is there to know? Available at: ://www.medicalnewstoday.com/articles/covid-19-and-our-pets-what-is-there-to-know
5. United States Department of Agriculture. Animal and Plant Health Inspection Service. USDA Statement on the Confirmation of COVID-19 in a Tiger in New York. Available at: ://www.aphis.usda.gov/aphis/newsroom/news/sa_by_date/sa-2020/ny-zoo-covid-19
6. Almendros A. Can companion animals become infected with Covid-19? Veterinary Record, 2020, 186, 388-389.
7. . Centers for Disease Control and Prevention. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). If You Have Animals.
Available at: ://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/daily-life-coping/animals.html
8. World Organisation for Animal Health (OIE). Questions and Answers on the 2019 Coronavirus Disease (COVID-19). Available at: ://www.oie.int/en/scientific-expertise/specific-information-and-recommendations/questions-and-answers-on-2019novel-coronavirus/