Aspergiloza pluća najčešće je gljivično oboljenje pluća. Najčešći prouzrokovač je Aspergillus fumigatus, a zatim A. flavns i A. niger. Ove gljivice su veoma široko rasprostranj ene u prirodi: rastu na opalom lišću, u skladištima žita, stajskom đubrivu, senu i drugim materijama biljnog porekla, a često su i sastojak saprofitne flore u ustima. Spore aspergilusa mogu se naći na tlu i u vazduhu tokom cele godine i u disajne organe dospevaju udisanjem.
Uprkos tome bolest se ne javlja često jer je zahvatanje pluća skoro uvek povezano sa smanjenim imunološkim sposobnostima bolesnika. U oko 90 posto bolesnikapostoje dve od sledeće tri pojave: neutropenija sa manje od 500 granulocita na mikrolitar perifeme krvi, povećane vrednosti adrenalnih kortikosteroida i podatak o uzimanju citotoksičnih lekova.
Klinička slika
Bolest u plućima ispoljava se najčešće u vidu micetoma (aspergilusna lopta, aspergilom), a ređe kao invazivna aspergiloza ili alergijska bronhoplućna aspergiloza.
Aspergilom se može razviti kada spore uđu u plućnu šupljinu nastalu usled neke prethodno postojeće bolesti kao što su tuberkulozne kaveme, bronhiektazije, apsces pluća, plućne ciste, emfizemske bule ili karcinom sa šupljinom. Gljivica obično ne vrši invaziju zida šupljine u kojoj se nalazi, i ne daje izražene kliničke simptome. Kada simptomi postoje, oni se najčešće ispoljavaju u vidu kašlja sa hemoptizijama. Na rendgenskom snimku vidi se senka aspergiloma veličine nekoliko centimetara, polumesečastim slojem vazduha odvojena od zida šupljine. U raznim položajima vidi se pomeranje lopte u plućnoj šupljini. Lopta se može lagano povećavati tokom više godina.
Invazivna aspergiloza javlja se kada je oslabljena otpomost organizma; bolest se ispoljava u vidu akutne primame nekrotizujuće pneumonije sa stvaranjem apscesa i invazijom krvnih sudova sa pojavom tromboze. Ovo je vrlo redak oblik bolesti opisan je uglavnom kod zemljoradnlka koji su bili izloženi velikoj koncentraciji spora iz zmevlja žitarica.
Posle obilne inhalacije spora aspergilusa u prethodno zdravih osoba može da se javi jedan oblik manje opasne invazivne aspergiloze u vidu akutnog pneumonitisa, koji spontano prolazi tokom nekoliko sedmica.
Alergijska bronhoplućna aspergiloza odlikuje se napadima astme koji su otpomi na lečenje kao i iskašljavanjem sputuma sa mrIfim čepovima, u kojima se mogu naći prouzrokovači. Ovi bolesnici daju podatak o prethodnopostojećoj bronhijalnoj astmi, auplućima se javljaju prolazni šetajući infiltrati nastaU usled začepljenja bronhijalnih grana. U krvi se nalaze eozinofiUja i IgE antitela na aspergilus.
Sekundama plućna aspergiloza obično se ispoljava u osoba s napred navedenim teškim oboljenjima koja su praćena smanjenom odbrambenom sposobnošću organizma, kao i priUkom terapije antibioticima, kortikosteroidima i imunosupresivnim lekovima. Klinička slika vrlo je raznolika na rendgenogramu pluća mogu se videti promene od granulomskih čvorovapa do ognjišta pneumonije i apscesa. Često je progresivna i fatalna; osim pluća može da zahvati i druge organe.
Aspergiloza pluća Dijagnoza
Kada postoji aspergilom, dijagnoza se postavlja ponavljanim direkfnim nalazom gljivice u ispljuvkuili u kulturi, dok rendgenogram pokazuje karakterističnu sliku gljivične lopte u šupljini. Kod
invazivne plućne aspergiloze prouzrokovač mora da se histološki identifikuj e u plućnom tkivu. Međutim, čak i jedan nalaz aspergilusa u sputumu bolesnika sa pneumonijom i neutropenijom dovoljan je da se posumnja na invazivnu aspergilozu. IgG antitela na aspergilusni antigen nalazi se u velikom broju bolesnika sa svim obUcima aspergiloze.
Aspergiloza pluća Lečenje
Kada postoji aspergilom u plućnoj šupljini, može se pokušati sa davanjem ekspektorantnih lekova da bi se pomoglo iskašljavanje sadržajaiz šupljine. Kada postoje ponavljane hemoptizije, aspergilom se odstranjuje lobektomijom. Davanje antigljivičnog leka amfotericina B nije od koristi u bolesnika s aspergilomom, ali se taj lek mora primeniti u infuzijama glikoze 5% kod invazivne plućne i diseminovane aspergiloze, obično u dozi 0,4 do 0,6 mg/kg dnevno (ili u dvostrukoj dozi svaki dmgi dan) u toku 8 do 10 sedmica.
Ovaj lek ne treba davati sa fiziološkim rastvorom natrijum-hlorida, zbog pojave precipitacije. S obzirom na toksičnost amfotericina B, poželjna je kombinacija ovog leka s nekim od antigljivičnih lekova koji se daju oralno, kao što su na primer flucitozin (5-flurocitozin) iU itrakonazol, koji je bolji protiv aspergilusa nego poznatiji ketokonazol. Na taj način se doza amfotericina B može smanjiti na 0,3 mg/kg dnevno, uz dodatak flucitozina 37,5 mg/kg svakih 6 sati, ili itrakonazola 200 mg dvaputa dnevno.
Alergijska bronhoplućna aspergiloza zahteva suzbijanje imunopatološke reakcije na A. jumigatus pomoću prednisolonau malim dozama (10 mg dnevno), uz kontrolu pridružene astme. U egzacerbacijama ovog oblika bolesti sa novim radiografskim promenama daje se 40-60 mg prednisolona dnevno.
