Karcinom prostate je četvrti vodeci malignom muškaraca. Samo kanceri kože, pluca, kolona i rektuma su frekventniji od prostatičnih. Na ove tumore se odnosi 11% od svih karcinoma kod muškaraca. Prema podacima statističke službe Američkog društva za rak (ACS), okultni ili latentni karcinom prostate se nalazi u svakom četvrtom čovjeku. Hirst i Bergmann smatraju da 48% ljudi od 80. do 90. godine života, a čak 80% staraca od 90 do 99 godina boluju od karcinoma prostate.
Etiologija i patogeneza karcinoma prostate još uvek ne rasvetlena. Poremecajima metabolizma polnih hormona pridaje se značajno mesto, iako za ovo mišlenje nema neposrednih dokaza. Postoje statistički podaci da neženje ređe obolevaju, a da se kod evnuha ne javljaju karcinom i benigna hiperplazija prostate. Na osnovu ovih zapažanja se indirektno mogu povezivati maligna alteracija prostate sa endokrinim uticajima.
Isto tako je androgenu zavisnost ove bolesti dokazao Huggins, 1941. god., uvodeci hormonsku terapiju u lečenje karcinoma prostate. Ne isključena uloga onkogenih virusa u karcinogenezi prostate.
Adenokarcinom prostate se javlja u 90-95%, dok su sarkomi, limfomi i maligni fibrozni histiocitomi vrlo retki. Karcinomi prostate se najčešce otkrivaju u perifernom delu žlezde, iako postoje indice o multifokalnom razvoju. Mogu poticati iz prostatičnih acinusa ili izvodnih duktusa. Retko se javljaju mukogeni adenokarcinomi, koji su građeni od celija koje luče mucin.
Patološko-histološka gradacija malignosti karcinoma prostate zasniva se na celularnoj diferencijaciji, odnosno anaplaziji, invazivnosti i poremecaju tkivne arhitektonike. Razvojni stadijum se utvrđuje kliničkom i hirurško-patološkom metodologijom.
Širenje karcinoma prostate
Širenje karcinoma prostate u početku je lokalno, na žlezdano tkivo, a kasne ekstraglandularno, infiltrirajuci sjemene kesice, vrat bešike, trigonum i jukstavezikalni dio uretera. Limfogeno propagiranje zahvata pelvične i paraaortalne limfne čvorove, dok su hematogene metastaze najčešce lokalizovane u koštanom sistemu, zatim u plucima ili drugim organima.
U početnom stadijumu razvoja karcinom prostate je asimptomatičan. Kasne nastaju dizuričke tegobe. Povremeno se javljaju hemature ili hemosperme. Metastaze su, zavisno od lokalizace, pracene odgovarajucom simptomatologijom.
Dijagnostičkim protokolom su, pored kliničkog rektalnog pregleda prostate, predviđene punkcione, transperinealne biopse za histopatološke i aspiracione, transrektalne biopse za citološke preglede.
Transuretralne biopse resektoskopom se uzimaju samo u slučajevima kod kojih treba rešavati retencione smetnje. Zapažene su brže diseminace karcinoma prostate posle ovih intervencija. Na biopsijama se mora insistirati, jer se sigurna dijagnoza karcinoma prostate postavlja histološkim pregledom.
Šta uraditi?
Obavezno treba uraditi ekskretornu urografiju sa descendentnom i postmikcionom cistografijom, a po potrebi i retrogradnom uretrocistografijom. Preporučuje se i transrektalna ultrasonografija. Kompjuterizovana tomografija se primenjuje u ekspanzivnim stadijumima razvoja karcinoma prostate. Radioaktivnim izotopom Tc99m vrši se scintigrafsko skenovanje skeleta u cilju otkrivanja ranih metastaza na kostima.
Pored standardnih biohemijskih analiza, određuje se radioimunološkom tehnikom fiziološka koncentracija prostatične kisele fosfataze u serumu (PAP). Povecane vrednosti ovog obileživača tumora nađene su kod benigne hiperplaze prostate u istom procentu kao kod okultnog, incidentalnog karcinoma.
I pored velike osjetljivosti ovog markera, koja se krece u oko 75% povecanih koncentracija u raznim stadijumima, metoda ne dovoljno sigurna za rano otkrivanje malignoma prostate.
Određivanje vrednosti karcino-embrionalnog antigena (CEA) spada u dopunske metode dijagnostike karcinoma prostate, jer je povecan kod 25-59% ovih bolesnika, iako ne specifičan i ne može da služi za ranu detekciju ovog tumora.
Karcinom prostate – Lečenje
Vrsta lečenja karcinoma prostate zavisi od patološko-anatomskog stadijuma i stepena maligniteta.
Radikalna prostatovezikolektomija se provodi kod bolesnika mlađih od 65 godina, kod kojih je karcinom u početnom stadijumu (T ^-T2). Jedino ovom operativnom metodom može se izlečiti lokalizovani karcinom prostate.
Transuretralna resekcija je indikovana, samo kao dopunska palijativna metoda uz radioterapiju ili hormonsko lečenje, kod ekstrakapsularno proširenog karcinoma prostate (T3-T4), pracenog retencijom mokrace.
Kod bolesnika koji odbijaju hirurško lečenje ili ako ono ne moguce primenjuje se u T^,T2 i T3 stadijumima karcinoma prostate, kod kojih nema diseminace, spoljašnja megavoltažna terapija, sa dozom od 65 do 75 Gy (6500-7500 rada) apliciranom u toku 6 do 8 nedjelja.
U 70-90% bolesnika s karcinomom prostate uspješno se primenjuje endokrinoterapija. Međutim, najveći broj androgeno zavisnih karcinoma prostate tokom uspješnog endokrinog tretmana postaje hormonski refrakteran. Pri pojavi endokrine rezistentnosti potrebno je menjati preparate koji inhibiraju sintezu testosterona i njegovu enzimski katalizovanu konverziju u dihidrotestosteron (DHT). Smatra se da manjak DHT u malignom tkivu isključuje normalnu endokrinu kontrolu u proliferaciji prostatičnih struktura, izazivajući rast tumorske mase.
Endokrina terapija karcinoma prostate se provodi na sledeće načine: ablacijom organa koji stvaraju androgene, inhibicijom sinteze androgena, supresijom hipotalamusa i hipofize i inhibicijom dejstva androgena u efektornim ćelijama. Kod starijih bolesnika primenjuje se bilateralna orhidektomija kao modalitet hormonskog lečenja. Nakon hirurške ili medikamentne kastrace ciproteron-acetatom (Androcur) primenjuju se estrogeni, Flutamid, Estrocit. Superfakt je netoksičan inhibitor lučenja androgena u testisima. Ovaj sintetski preparat djeluje preko hipofize, označavajući novo poglavle u lečenju karcinoma prostate.
