Poremećaj deoksihipusin sintaze je redak genetski poremećaj koji karakteriše odlaganje razvoja nervnog sistema, i napadi koji počinju u detinjstvu. Bolest nastaje usled genetske mutacije (DHPS gen), autozomno recesivno.
Sinonimi: DHPS bolest, DHPS deficijencija
Uopšteno
Poremećaj deoksihipusin sintaze je redak genetski poremećaj koji karakteriše odlaganje razvoja nervnog sistema, i napadi koji počinju u detinjstvu. Bolest nastaje usled genetske mutacije (DHPS gen), autozomno recesivno.
Znakovi i simptomi
Smatra se da su mutacije DHPS gena odgovorne za neurorazvojna i kognitivna kašnjenja, pojavu epi napada, odlaganje razvoja govora, poremećaje mišićnog tonusa (hipotonija, hipertonija, spastičnost), poremećaj rasta i razvoja, poremećaj imunskog sistema (nizak nivo antitela), kongenitalnu dislokaciju kuka…
Uzrok bolesti
Poremećaj DHPS nasleđuje se autozomno recesivno. Recesivni genetski poremećaj nastaje kada pojedinac nasledi mutiran gen od oba roditelja. Ako pojedinac nasledi jedan mutiran, i jedan zdrav gen, on je samo prenosilac bolesti, i ne ispoljava nikakve simptome. Rizik da dva roditelja-nosioca, oboje prenesu mutirani gen, i da dete oboli, je 25% za svaku trudnoću. Rizik da dete bude samo prenosilac (nosilac mutacije) iznosi 50% za svaku trudnoću. Rizik je isti za oba pola.
DHPS poremećaj uzrokovan je promenama (mutacijama) u DHPS genu. Taj gen je odgovoran za proizvodnju enzima deoksihipusin sintaze, koji je uključen u sintezu aminokiseline Hipusin. Ova aminokiselina pronađena je samo u jednom proteinu – EIF5A, koji je neophodan za proizvodnju i kontrolu mnogih proteina u telu. Studije su pokazale da je najčešća mutacija c.888 +1 G>A ona koja dovodi do gubitka funkcije kopije DHPS gena i bolesti. Mutacija p.N131S dovodi do znatno smanjene aktivnosti enzima DHPS, ali ne i do potpunog gubitka njegove funkcije. Postoji još mutacija gena koje se povezuju sa poremećajem Deoksihipusin sintaze.
Poremećaj je redak. Do 2019.godine, u medicinskoj literaturi postoji 5 osoba kod kojih je identifikovan.
Povezani poremećaji
Postoje poremećaji koji daju znakove i simptome slične onima koji se javljaju kod DHPS, i oni uključuju širok opseg različitih neurorazvojnih poremećaja. Simptomi DHPS-a nisu dovoljno specifični, pa je jako važno precizno postaviti dijagnozu.
Dijagnoza
Dijagnoza poremećaja DHPS zasniva se na identifikaciji karakterističnih simptoma, detaljnoj anamnezi pacijenta, temeljnoj kliničkoj proceni i različitim specijalizovanim testovima.
Dijagnoza se potvrđuje molekularno-genetskim testiranjem mutacija DHPS gena. Lekari uzimaju uzorak krvi osobe kod koje se sumnja da imaju poremećaj Deoksihipusin sintaze, i taj uzorak se šalje na sekvenciranje gena. Tako se mogu otkriti varijacije gena za koje se zna da uzrokuju bolest, ili varijacije u drugim genima, za koje se zna da uzrokuju simptome slične ovom poremećaju.
Pacijenti se mogu podvrgnuti dodatnim testovima, kako bi se procenio stepen i stadijum bolesti. Za to se uglavnom koriste Imidžing metode, pre svega Magnetna Rezonanca.
Neurološki pregled podjednako je važan za osobe sa simptomima DHPS poremećaja.
Laboratorijska ispitivanja, krvna slika, elektroliti, testovi za procenu bubrežne funkcije, funkcije jetre, endokrinološka ispitivanja, analiza likvora, dodatno su potrebni da bi se isključile moguće diferencijalne dijagnoze, i da bi se postavila tačna dijagnoza bolesti.
Lečenje
Tretman poremećaja DHPS usmeren je na specifične simptome koji su očigledni kod svakog pacijenta. Za adekvatno lečenje, potrebni su koordinisani napori tima specijalista. Pedijatri, dijagnostičari, neurolozi, logopedi, fizikalni terapeuti, i svi drugi zdravstveni radnici moraju sistemski i sveobuhvatno da planiraju lečenje.
Ne postoje standardizovani protokoli za lečenje. Zbog retkosti bolesti, ne postoje ispitivanja koja su rađena na velikoj grupi pacijenata.
Nakon početne dijagnoze, vrši se razvojna procena i određuje se odgovarajuća radna, fizikalna i govorna terapija.
Terapija govora je obavezna, i može obuhvatati pojedinačne sesije sa logopedom, kombinovane seanse gde deca uče da govore, socijalne veštine, kao i metode alternativne komunikacije preko različitih tehnologija.
Oboleloj deci neretko je potrebna dodatna stručna medicinska, socijalna, i psihološka podrška, podrška porodice i nastavnika u školi, uključujući i specijalizovane programe učenja.
Pacijentima, i članovima njihovih porodica, preporučuje se genetsko savetovanje. Bitna je psihosocijalna podrška celoj porodici.
Izvor: GeneCards, RareDiseases.org
dr Katarina Milisavljević